Oxford Sözlüğü, 37 binden fazla katılımcının yer aldığı oylama ile yılın kelimesi olarak “beyin çürümesi” (Brain rot) terimini belirledi. Bu kavram, sosyal medyanın eğlence amaçlı kullanımının getirdiği aşırı tüketimi ve beynin sürekli içerik bombardımanına maruz kalmasını tanımlıyor.
Prof. Dr. Hastürk, “beyin çürümesi” ifadesinin korkutucu bir anlam taşımadığını, yalnızca bir tanım olduğunu ifade etti. Sosyal medyanın sürekli kullanımının entelektüel becerilerde azalma, hafıza zayıflığı, sosyal izolasyon ve depresyon gibi sorunlara yol açabileceğini belirten Hastürk, bu durumun kavramın ön plana çıkmasına yol açtığını dile getirdi.
“BEYİN ÇÜRÜMESİ NEDİR”
Hastürk, sosyal medyanın amacının dışına çıkarak aşırı tüketilmesinin, milyonlarca içerik ile bir “beyin çöplüğü” oluşturduğunu belirtti. “Beyin çürümesi” teriminin, sosyal medya kullanımının yoğunlaşmasıyla bireylerin entelektüel işlevlerinde yaşanan gerilemeyi, insan ilişkilerinde zayıflamayı ve genel bilişsel düşüşü ifade ettiğini açıkladı. “Bu, tıbbi bir tanı olmasa da bazı davranışlar bu durumu gösterebilir” diyerek sürekli telefon kontrolü, bildirim bağımlılığı ve sosyal medyanın günlük yaşamı ele geçirmesi gibi unsurların belirtileri arasında olduğunu vurguladı.
PANDEMİNİN ETKİSİ VE GENÇLER ÜZERİNDEKİ BASKI
Hastürk, “beyin çürümesi” olgusunun tüm yaş gruplarını etkileyebileceğini, ancak özellikle Kovid-19 pandemisi sonrası çocuklar ve gençler arasında daha fazla yaygınlaştığını dile getirdi. ABD’de yapılan araştırmalara göre, 2023 itibarıyla 6-14 yaş arası çocuklarda sosyal medya ve telefon bağımlılığının pandemi öncesine göre yüzde 40’tan yüzde 70’e yükseldiği görüldü. Bu yaş grubundaki bireylerin çevrim içi aktivitelerinin günlük ortalama 9 saate kadar çıktığına dikkat çeken Hastürk, gençlerin bu süreçte sosyal ve duygusal gelişimlerini tam olarak gerçekleştiremediklerini belirtti.
BATILI ÜLKELERDE ÖNLEMLER VE AİLELERE ÖNERİLER
Bazı Batılı ülkelerin, bu sorunun etkilerini hafifletmek amacıyla önlemler almaya başladığını söyleyen Hastürk, sosyal medyada gerçek dışı yaşamların ve gereksiz içeriklerin yayılmasının gençlerin sosyal ilişkilerini zayıflattığını kaydetti. Ergenlik döneminin karakter gelişimi açısından kritik bir dönem olduğunun altını çizen Hastürk, ekran süresinin kısıtlanması ve telefon kullanım yaşı gibi önlemlerin önemine dikkat çekti.
Ailelere önerilerinde ise şu hususları öne çıkardı:
Telefon kullanımına 16 yaş sınırı getirilmeli ve kullanım aile kontrolünde olmalıdır. Yemek saatleri, arkadaş buluşmaları ve uyku zamanlarında internet erişimi kısıtlanmalıdır. Ailelerin, çocuklarına rol model olabilmesi için cihaz kullanımlarında dengeli olmaları önemlidir. Ayrıca, cihazsız zaman dilimleri oluşturulmalı ve bireylerin hobilerini ile yüz yüze insan ilişkilerini teşvik eden etkinlikler desteklenmelidir.
Bu tür önerilerin, bireysel ve toplumsal düzeyde sosyal medya kaynaklı sorunlarla başa çıkmak adına önemli bir başlangıç oluşturabileceği belirtiliyor.
