Sanatçı Ahmet Yiğider, karıncaların sosyal davranışlarını ve bu davranışların kokuyla olan ilişkisini inceleyen bilim ve sanat sentezli projeler geliştirmektedir. Karıncalar, avlanma, besin bulma, stoklama, güvenliği sağlama, savaşma gibi çeşitli eylemleri feromon salgısıyla gerçekleştirir ve bu süreç karşı tarafın kokuyu algılamasıyla desteklenir.
Yaptığı deneylerde, cam tüp içindeki kokusuz alanlarda karıncaların birbirleriyle etkileşimlerini gözlemleyen Yiğider, tüp içerisinde yayılan uçucu molekülleri hem duyusal hem de analitik kimya yöntemleriyle inceleyerek moleküler yapıları hakkında bilgi edinmiştir. Bu çalışmalar, karıncaların vücut dokusunda 1000’den fazla farklı molekülün tespit edilmesini sağlamıştır. Yiğider, bu verilerin doğanın geniş bir ansiklopedisini temsil ettiğini ifade ediyor.
Ahmet Yiğider, yaşamın en temel unsurlarından biri olan koku faktörünü bilimsel yollarla analiz ederek, kokuyu oluşturan moleküler bileşenlere ulaşmayı hedefliyor. Kullanmış olduğu Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometrisi (GC-MS) gibi ileri teknoloji analitik kimya yöntemleri, incelenen uçucu bileşiklerin moleküler yapısını anlamak için geliştirilen araçlardır. Bu yöntemler, doğa bilimleri ile birlikte kriminoloji gibi çeşitli disiplinlerde de kullanılmaktadır.
Yiğider, yeni sergi projesi hakkında şu sözleri dile getiriyor:
“BİR FISILTIYA DİKKAT EÇEKMEK İSTEDİM”
“Analitik kimya metotlarıyla tespit ettiğim uçucu moleküllerin bir kısmı karınca salgılarının olfaktif karakteri hakkında ipucu veriyor. Sürecin ilerlemesi ile birlikte bu karmaşık molekül dökümünü ve duyusal analiz sonuçlarımı birleştirerek, insanoğlunun deneyimine açık bir “karınca kokusu” sentezi oluşturabildim. Doğanın en küçük bedenlerinden biri olan karıncalar ve insanlar arasında sessiz bir anlatıya, bir fısıltıya dikkat çekmek istedim.”
İNCİR VE TOPRAK KOKUSU
Ahmet Yiğider’in 2024 yılında gerçekleştirdiği 9. Çanakkale Bienali için ürettiği “İncir, İnsan, Toprak” adlı eseri, mekânı pamuk ipliği sarkıtları ve koku molekülleriyle bölen bir çalışma olarak dikkat çekiyor. Bu eser, bir tarafta incir kokusunu, diğer tarafta ise insan kokusunu toprak kokusu ile harmanlayarak izleyiciye deneyimleme olanağı sunuyor.
Bu proje kapsamında İnsan kokusunu oluşturmak için özellikle dördüncü ve beşinci ay evresindeki bebekler üzerinde ebeveynleri gözetiminde çeşitli deneyler gerçekleştirildi.
SANAT ESERİNİN DENEYİMLENMESİ
İnsan kokusunu belirleyen en önemli faktörlerin başında besinler gelmektedir. Bu yüzden Yiğider, deneylerinde hâlâ anne sütü ile beslenen bebeklerin tercih edildiği dönemleri seçti. Bebeklerin gece uykusunda boyun hizasına yerleştirilen kokusuz özel kumaş parçaları, GC-MS tekniği ile analiz edilerek, bebek kokusunu oluşturan aldehitler ve diğer uçucu moleküller sanat eserinin deneyimlenebilen bir parçası haline getirildi.
